Қазақстан Жоғарғы Кеңесі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан Жоғарғы Кеңесі
Қазақстан Жоғарғы Кеңесі
Қазақстан елтаңбасы
Мемлекет

 Қазақстан

Түрі
Түрі

бірпалаталы парламент

Сайлану мерзімі

5 жыл[1]

Басшылығы
Төрағасы (соңғысы)

Әбіш Кекілбайұлы
1994 жылдан бері

Құрылымы

Фракциялары

Жоғарғы Кеңестің соңғы (13-) сайланымының фракциялары:      Қазақстан халық бірлігі партиясы: 33 мандат      Қазақстан кәсіподақтар федерациясы: 11 мандат      Қазақстан халық конгресі: 9 мандат      Қазақстан Социалистік партиясы: 8 мандат      Үйлесім әлеуметтік қозғалысы: 4 мандат      Қазақстан шаруалар одағы: 4 мандат      Адам құқығы демократиялық комитеті: 1 мандат      Қазақстан жастар одағы: 1 мандат      Тәуелсіздер: 64 мандат      Мемлекеттік тізім (президент тағайындайды): 42 мандат

Сайлауы
соңғы сайлауы

7 наурыз 1994

Жиналыс залы

Парламент үйі, Алматы

Тарихы
Құрылуы

28 қаңтар 1993

Ізашары

Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі

Таратылуы

11 наурыз 1995

Ізбасары

Қазақстан парламенті
Сенат (жоғарғы)
Мәжіліс (төменгі)

Қазақстан Жоғарғы Кеңесі — 1993–1995 жылдары Қазақстанның бірпалаталы парламенті, заң шығарушы органы және ең жоғары өкілдік органы. 1993 жылғы 28 қаңтарда Конституцияға енгізілген өзгерістерден кейін ол Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің орнын алды.[1] Осы кезеңде Жоғарғы Кеңес өз мүшелерін посткеңестік Қазақстанда алғаш рет өткізілген 1994 жылғы парламент сайлауында сайлады.[2] 1995 жылғы 11 наурызда Конституциялық сот қазақстандық журналист Татьяна Квятковскаяның пайдасына дауыс саны бұрмаланды деп айыпталған сол сайлаудың нәтижелерін жоққа шығарып, Президент Жарлығымен Жоғарғы Кеңес таратылды.[3] Кейін оның орнына 1995 жылғы Конституциялық референдумнан кейін құрылған екіпалаталы Қазақстан Парламенті келді.

Құқықтары және міндеттері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1993 жылғы Конституция бойынша Жоғарғы Кеңес Конституцияны, заңдар және өзге де шешімдер қабылдайды, орындалуын бақылайды, ел шекарасын, әкімшілік-аймақтық құрылысты, республикалық бюджет, салық пен елдегі ақша жүйесін белгілейді, референдум өткізу туралы шешім қабылдайды, Қазақстан президентінің Премьер-министрді, оның орынбасарларын, Қазақстан сыртқы істер, қорғаныс, қаржы, ішкі істері министрлерін, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасын және дипломатиялық өкілдіктерінің басшыларын тағайындауына келісім береді, Конституциялық Сотты сайлайды, Бас прокурорды, Ұлттық банк төрағасын тағайындайды және өзге де қызмет атқарады.[1]

Жоғарғы Кеңес төрағасын бірінші сессияда Кеңестің мемлекеттік тілді меңгерген депутаттары арасынан жасырын дауыс беру арқылы депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен сайлайды. Төраға Жоғарғы Кеңес сессияларын ашады, мәжілістерінде төрағалық етеді, Жоғарғы Кеңеске өзінің орынбасарларына үміткерлер ұсынады және Кеңес атынан парламентаралық келісімдерге қол қояды.[1]

Төраға орынбасарлары Төрағаның уәкілдік беруімен оның жекелеген міндеттерін атқарады және Төраға болмаған немесе ол өз міндеттерін жүзеге асыруы мүмкін болмаған ретте оның міндетін атқарады. Олардың кандидатурасын Төраға ұсынады және Кеңестің өзін мақұлдайды.

Төрағалар тізімі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Реті Суреті Аты-жөні Қызметі Партиясы
1 Серікболсын Әбділдаұлы Әбділдин
(1937–2019)
28 қаңтар
1993
13 желтоқсан
1993
ҚКП
2 Әбіш Кекілбайұлы
(1939–2015)
5 ақпан
1994
11 наурыз
1995
Партиясыз[дереккөзі?]

Сайланымдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Реті Құрылымы Қызметі Төрағасы Сайлауы
12 25 наурыз
1990
7 наурыз
1994
Серікболсын Әбділдин 1990
13 7 наурыз
1994
11 наурыз
1995
Әбіш Кекілбайұлы 1994

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. a b c d ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ - "Әділет" АҚЖ  (қаз.). Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.
  2. Kazakhstan - 1994 election  (ағыл.). GlobalSecurity.org. Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.
  3. Kazakh Parliament Ended  (ағыл.). New York Times, Reuters (12 March 1995). Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.