Грек әліпбиі
Навигацияға өту
Іздеуге өту
Грек әліпбиі | |
Түрі: |
консонантты-вокалдық жазу |
---|---|
Тілдері: | |
Пайда болу уақыты: |
б.з.б. шамамен IX—VIII ғғ. |
Статусы: |
Греция |
Жазу бағыты: |
солдан оңға |
Белгілері: |
24 әріп |
Шығу тегі: | |
Жазу жүйесі | |
Грек әліпбиі (грек. Ελληνικό αλφάβητο) — Грек тілініӊ және грек тілі тобыныӊ басқа да тілдерініӊ әліпбиі. Б.з.б. IX ғ. соӊы б.з.б. VIII ғ. басынан бастап үзбей қолданылады. Ғалымдардыӊ болжауы бойынша, грек әліпбиі дауыссыз дыбыстармен бірге дауысты дыбыстар үшін бөлек әріптерді қолданылған бірінші әліпби. Әліпбиде барлығы 24 әріп.
Ғылымда
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Грек әліпбиі ғылым мен техникада кеңінен қолданады. Көбіне пішіні латын әліпбиініӊ әріптеріне сәйкес келмейтіндерді (кестеде қызғылт түспен айқындалған) қолданады:
Α | Β | Γ | Δ | Ε | Ζ | Η | Θ | Ι | Κ | Λ | Μ | Ν | Ξ | Ο | Π | Ρ | Σ | Τ | ϒ | Φ | Χ | Ψ | Ω |
α | β | γ | δ | ε | ζ | η | θ | ι | κ | λ | μ | ν | ξ | ο | π | ρ | σ | τ | υ | φ | χ | ψ | ω |
Грек әріптерініӊ ғылымда қолданылуыныӊ мысалдары:
- Астрономияда: шоқжұлдіздардағы ірі жұлдыздарды белгілеу үшін
- Математикада: айнымалы шамаларды, коэффициенттерді, тұрақтыларды, амалдарды (қосындылау — Σ, көбейтінді — П және т. б.).
- Геометрияда: бұрыштарды, жазықтықтарды, кейбір пішіндерді
- Физикада: физикалық шамаларды, тұрақтыларды, элементарлық бөлшектерді, сәулеленуді және т.б.
- Химияда: органикалық қосылыстардыӊ байланысыныӊ деӊгейін
- Биологияда: жеке дарақтыӊ топтағы әлеуметтік деӊгейін белгілеу үшін
- Лингвистикада: фонетиалық транскрипцияда дыбыстарды белгілеу үшін қолданылады.
Әріптер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Әріп | Атауы | Айтылуы | Финикия әліпбиіндегі үлгісі |
Латын транслитерациясы |
Сандық мағынасы | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
көне грекше | визан- тиялық |
қазіргі грек. | қазақша | көне грекше | қазіргі грек. | көне грекше | қазіргі грек. | |||
Α α | ἄλφα | άλφα | альфа | [a] [aː] | [a] | ![]() |
a | 1 | ||
Β β | βῆτα | βήτα | бета (вита) | [b] | [v] | ![]() |
b | bh, b, v | 2 | |
Γ γ | γάμμα | γάμμα γάμα |
гамма | [g]/[n] | [ɣ], [ʝ] | ![]() |
g | gh, g | 3 | |
Δ δ | δέλτα | δέλτα | дельта | [d] | [ð] | ![]() |
d | dh, d | 4 | |
Ε ε | εἶ | ἒ ψιλόν | έψιλον | эпсилон | [e] | ![]() |
e | 5 | ||
Ζ ζ | ζῆτα | ζήτα | дзета (зита) | [dz], кейінірек [zː] | [z] | ![]() |
z | 7 | ||
Η η | ἦτα | ήτα | эта (ита) | [ɛː] | [i] | ![]() |
e, ē | i | 8 | |
Θ θ | θῆτα | θήτα | тета (фита) | [tʰ] | [θ] | ![]() |
th | 9 | ||
Ι ι | ἰῶτα | ιώτα γιώτα |
йота | [i] [iː] | [i], [j] | ![]() |
i | 10 | ||
Κ κ | κάππα | κάππα κάπα |
каппа | [k] | [k], [c] | ![]() |
c | k | 20 | |
Λ λ | λάβδα | λάμβδα | λάμδα λάμβδα |
лямбда (лямда) | [l] | ![]() |
l | 30 | ||
Μ μ | μῦ | μι μυ |
мю (ми) | [m] | ![]() |
m | 40 | |||
Ν ν | νῦ | νι νυ |
ню (ни) | [n] | ![]() |
n | 50 | |||
Ξ ξ | ξεῖ | ξῖ | ξι | кси | [ks] | ![]() |
x | x, ks | 60 | |
Ο ο | οὖ | ὂ μικρόν | όμικρον | омикрон | [o] | ![]() |
o | 70 | ||
Π π | πεῖ | πῖ | πι | пи | [p] | ![]() |
p | 80 | ||
Ρ ρ | ῥῶ | ρω | ро | [r], [r̥] | [r] | ![]() |
r, rh | r | 100 | |
Σ σ ς | σῖγμα | σίγμα | сигма | [s] | ![]() |
s | 200 | |||
Τ τ | ταῦ | ταυ | тау (тав) | [t] | ![]() |
t | 300 | |||
Υ υ | ὖ | ὖ ψιλόν | ύψιλον | ипсилон | [y], [yː] (әуелгіде [u], [uː]) |
[i] | ![]() |
u, y | y, v, f | 400 |
Φ φ | φεῖ | φῖ | φι | фи | [pʰ] | [f] | белгісіз | ph | ph, f | 500 |
Χ χ | χεῖ | χῖ | χι | хи | [kʰ] | [x], [ç] | ch | ch, kh | 600 | |
Ψ ψ | ψεῖ | ψῖ | ψι | пси | [ps] | ps | 700 | |||
Ω ω | ὦ | ὦ μέγα | ωμέγα | омега | [ɔː] | [o] | ![]() |
o, ō | o | 800 |
HTML және Юникод
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Код | Әріп | Unicode | Код | Әріп | Unicode | |
---|---|---|---|---|---|---|
α
|
α | U+03B1 | Α
|
Α | U+0391 | |
β
|
β | U+03B2 | Β
|
Β | U+0392 | |
γ
|
γ | U+03B3 | Γ
|
Γ | U+0393 | |
δ
|
δ | U+03B4 | Δ
|
Δ | U+0394 | |
ε
|
ε | U+03B5 | Ε
|
Ε | U+0395 | |
ζ
|
ζ | U+03B6 | Ζ
|
Ζ | U+0396 | |
η
|
η | U+03B7 | Η
|
Η | U+0397 | |
θ
|
θ | U+03B8 | Θ
|
Θ | U+0398 | |
ι
|
ι | U+03B9 | Ι
|
Ι | U+0399 | |
κ
|
κ | U+03BA | Κ
|
Κ | U+039A | |
λ
|
λ | U+03BB | Λ
|
Λ | U+039B | |
μ
|
μ | U+03BC | Μ
|
Μ | U+039C | |
ν
|
ν | U+03BD | Ν
|
Ν | U+039D | |
ξ
|
ξ | U+03BE | Ξ
|
Ξ | U+039E | |
ο
|
ο | U+03BF | Ο
|
Ο | U+039F | |
π
|
π | U+03C0 | Π
|
Π | U+03A0 | |
ρ
|
ρ | U+03C1 | Ρ
|
Ρ | U+03A1 | |
σ
|
σ | U+03C3 | Σ
|
Σ | U+03A3 | |
ς
|
ς | U+03C2 | ||||
τ
|
τ | U+03C4 | Τ
|
Τ | U+03A4 | |
υ
|
υ | U+03C5 | Υ
|
Υ | U+03A5 | |
φ
|
φ | U+03C6 | Φ
|
Φ | U+03A6 | |
ψ
|
ψ | U+03C8 | Ψ
|
Ψ | U+03A8 | |
χ
|
χ | U+03C7 | Χ
|
Χ | U+03A7 | |
ω
|
ω | U+03C9 | Ω
|
Ω | U+03A9 |